Hoogsensitiviteit vs. Hooggevoeligheid: Wat is het verschil?

De termen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid worden vaak door elkaar gebruikt, maar ze verwijzen naar verschillende ervaringen. Hoewel beide te maken hebben met gevoeligheid voor prikkels, zit het verschil in de oorzaak en hoe deze gevoeligheid zich uit. Maar wat is dan precies het verschil tussen hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit?

Hoogsensitiviteit: Een aangeboren eigenschap

Hoogsensitiviteit (HSP) is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk, geen aandoening of stoornis. Ongeveer 15-20% van de mensen is hoogsensitief, wat betekent dat hun zenuwstelsel anders reageert op prikkels dan dat van niet-HSP'ers. De reden hiervoor ligt in de thalamus, het schakelcentrum van de hersenen. Bij hoogsensitieve mensen heeft de thalamus een lagere drempel voor het doorlaten van prikkels. Dit zorgt ervoor dat zij meer prikkels binnenkrijgen dan anderen, en die prikkels worden vaak ongefilterd en intenser ervaren.

Doordat hun hersenen gevoeliger reageren, kan een hoogsensitief persoon snel overprikkeld raken. Dit kan gebeuren door drukke omgevingen, harde geluiden, of zelfs emotionele situaties. Maar hoogsensitiviteit hoeft niet altijd een negatieve ervaring te zijn. Hoogsensitieve mensen zijn vaak zeer empathisch, creatief en opmerkzaam. Ze merken subtiele details op die anderen misschien missen en voelen de emoties van anderen sterk aan.

Hooggevoeligheid: Een reactie op langdurige stress of trauma

Hooggevoeligheid daarentegen is niet aangeboren. Het is een emotionele reactie van het lichaam op langdurige stress of een traumatische ervaring. Je kunt het zien als een alarmsignaal van het zenuwstelsel: het geeft aan dat er te veel is geweest en dat je systeem overbelast is. Door deze overbelasting raakt het bewustzijn uitgeput en wordt het extra alert, wat ervoor zorgt dat je gevoeliger wordt voor prikkels.

Bij hooggevoeligheid lokken deze prikkels vaak een emotionele reactie uit. Mensen die hooggevoelig zijn, reageren sneller met angst, boosheid of verdriet op situaties die hen overprikkelen. Deze gevoeligheid ontstaat meestal door externe factoren zoals stress of trauma, en kan in sommige gevallen verdwijnen wanneer de stress afneemt of het trauma wordt verwerkt.

Combinaties van hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid

Het is ook mogelijk dat iemand beide eigenschappen bezit, of juist geen van beide. Hieronder een overzicht van de mogelijke combinaties:

1. Hoogsensitief & hooggevoelig:
   Wanneer iemand hoogsensitief is en veel prikkels binnenkrijgt, kan dit leiden tot stress. Deze stress kan vervolgens weer hooggevoeligheid veroorzaken. In dit geval reageert iemand niet alleen vanuit een aangeboren sensitiviteit, maar ook door overbelasting van het zenuwstelsel.

2. Hoogsensitief maar niet hooggevoelig:
   Iemand kan hoogsensitief zijn zonder hooggevoelig te worden. Dit is mogelijk wanneer de persoon effectief omgaat met stress en      traumaverwerking. Door voldoende rust te nemen en prikkels te doseren, blijft een emotionele reactie uit.

3. Niet hoogsensitief maar wel hooggevoelig:
   Sommige mensen hebben geen aangeboren hoogsensitiviteit, maar kunnen door langdurige stress of trauma toch hooggevoelig worden. Dit betekent dat hun lichaam op prikkels reageert met emotionele uitbarstingen, zelfs als hun zenuwstelsel van nature niet overgevoelig is.

4. Niet hoogsensitief & niet hooggevoelig:
   Deze mensen ervaren geen extreme gevoeligheid voor prikkels. Ze zijn in staat om met stressvolle situaties om te gaan zonder overprikkeld of emotioneel te raken. Hun zenuwstelsel is minder gevoelig, en ze ervaren weinig tot geen emotionele reactie op externe prikkels.

Het belang van herkenning en zelfzorg

Of je nu hoogsensitief, hooggevoelig, of beide bent, het is belangrijk om deze eigenschappen te herkennen en er op een gezonde manier mee om te gaan. Voor hoogsensitieve personen kan het helpen om te leren hoe ze hun prikkels kunnen doseren en stress te vermijden. Hooggevoelige mensen kunnen baat hebben bij technieken om stress te verminderen, zoals meditatie, therapie of ademhalingsoefeningen.

Hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid zijn geen zwakte, maar eigenschappen die – met de juiste zorg – kunnen worden omgezet in kracht en veerkracht.